Wat te doen als cliënt echt wilsbekwaam is, maar notaris twijfelt en niet wil passeren?

18 oktober, 2021

Wat te doen als cliënt echt wilsbekwaam is, maar notaris twijfelt en niet wil passeren?

In de praktijk lopen cliënten van Zorginstellingen in de Gehandicaptenzorg er nog al eens tegenaan dat ze geen gebruik kunnen maken van hun zelfbeschikkingsrecht in de zorg of bij een notaris bij het opstellen van een testament. Dat heeft alles te maken met de wilsbekwaamheid van de cliënt. De term ‘wilsbekwaam’ duidt aan of iemand in staat is om voor zichzelf bepaalde beslissingen te nemen, de informatie begrijpt en begrijpt wat de gevolgen van zijn of haar besluit zijn. Als de arts of notaris daar niet van overtuigd is, kan/moet deze de wens van de cliënt naast zich neer leggen op grond van wilsonbekwaamheid.
Maar wat als je het daar niet mee eens bent?

Juridische toets voor wilsbekwaamheid bij het opstellen of wijzigen van een testament

De vraag of iemand wils(on)bekwaam is wordt vaak gehanteerd in relatie tot medische beslissingen en juridische beslissingen. Zo dient de notaris bij het opstellen of wijzigen van een testament te toetsen of de persoon die voor hem/haar zit wel in staat is om te overzien wat er al dan niet in het door hem/haar gewenste testament wordt opgenomen.

Het is meer concreet gezegd de verantwoordelijkheid van de notaris te toetsen en te beoordelen of de wil van degene die een testament wenst te maken gericht is op de juridische gevolgen van het testament en zo ja, of de betreffende persoon de rechtsgevolgen van het testament kan overzien.

Wanneer een notariële akte zoals een testament ondanks wilsonbekwaamheid door een notaris wordt gepasseerd, is deze op grond van de wet nietig. Dit betekent dat deze akte wordt geacht nooit rechtsgeldig tot stand te zijn gekomen.

Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid

Het kan zijn dat de notaris twijfelt of degene die voor hem zit, wilsbekwaam is. Bij twijfel gebruikt de notaris in veel gevallen het Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid. Dit stappenplan is opgesteld door de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie in samenwerking met Alzheimer Nederland, de Vereniging van Indicerende en Adviserende Artsen (VIA) en de Vereniging van Estate Planners in het Notariaat (EPN).

Het toetsen van de beslisvaardigheid door de notaris

Ook moet de beslisvaardigheid van de betrokken persoon door de notaris worden getoetst. Dit houdt in dat de notaris nagaat of degene die het testament opstelt c.q. wijzigt zijn/haar keuze helder kan verwoorden, hij/zij de informatie die hem/haar hierover wordt verstrekt begrijpt en overziet wat dit in zijn/haar specifieke situatie betekent. Als de notaris van mening is dat de betreffende persoon het voorgaande niet goed overziet, is hij verplicht om dienst te weigeren en kan het testament niet worden gepasseerd.

Het inschakelen van een VIA arts door de notaris

Het kan zijn dat de betrokken notaris twijfelt aan de wilsbekwaamheid van de persoon die zijn/haar testament wenst aan te passen. Iemand kan immers ook slechts ten aanzien van bepaalde beslissingen wilsonbekwaam, maar andere beslissingen juist wel goed overzien en begrijpen. Er is bij bijvoorbeeld dementie vaak gedurende langere tijd sprake van een grijs gebied waarin een persoon op wisselende momenten wel of niet ‘helder’ is. Dit maakt het voor een notaris des te moeilijker om de situatie juist in te schatten.

Omdat een notaris geen arts is, heeft deze de mogelijkheid om een onafhankelijke arts in te schakelen. De VIA heeft een register van artsen, die zijn opgeleid om de wilsbekwaamheid ten aanzien van notariële akten vast te stellen. Dat kan zelfs met terugwerkende kracht, als de arts de persoon, die de notariële akte heeft ondertekend, kan bezoeken of als voldoende informatie voorhanden is om de wilsbekwaamheid (achteraf) objectief vast te stellen.

Wie bepaalt de wilsbekwaamheid?

Een eventueel ingeschakelde VIA arts is niet degene die vaststelt of de betreffende persoon nog wilsbekwaam is. Het is de notaris die mede aan de hand van de medische verklaring van de VIA arts dient te beoordelen of de betrokken persoon in staat is om – kort gezegd – de gevolgen van het testament te overzien. Het antwoord op de vraag of iemand wilsbekwaam moet worden geacht, dient bij het opstellen of wijzigen van een testament aldus door de notaris te worden gegeven.
De verklaring van de VIA-arts biedt de notaris uiteraard wel houvast en legitimatie.

VIA Register Wilsbekwaamheid

Notarissen en andere professionals die over hun cliënt een verklaring omtrent wilsbekwaamheid nodig hebben in het kader van het opstellen van een akte, het in werking stellen van een levenstestament of anderszins kunnen in het register een arts in hun eigen regio vinden, die opgeleid is om een zorgvuldig tot stand gekomen verklaring over de wilsbekwaamheid te leveren. Op de website van de Vereniging Artsen Volksgezondheid kunt u per provincie kijken welke bedrijven/organisaties/zelfstandig werkende artsen in uw regio bevoegd zijn een verklaring omtrent wilsbekwaamheid af te geven.
https://vavolksgezondheid.nl/via-register/

In de meeste gevallen zijn bevoegd:

SBB Zorg(t)
14 oktober 2021

Bronnen:
Blog 8 juli 2021 Sabrina de Jong van Silk Advocaten & Mediators
Website Vereniging Artsen Volksgezondheid


<< terug